kpi چیست؟ انواع شاخص های کلیدی عملکرد
این مقاله برای پاسخ به یک سوال ساده و جامع نوشته شده است: KPI چیست؟ همه ما میدانیم که بخش مهمی از علم مدیریت در تعیین اهداف درست برای سازمان و رسیدن به این اهداف تعریف میشود. KPIها درباره چگونگی رسیدن به اهداف صحبت میکنند.
تصور کنید قصد دارید به کمک یک مسیریاب مقصدی را پیدا کنید و با رانندگی به آن برسید. شما نمیتوانید همزمان هم روی نقشه متمرکز باشید و هم بدون تصادف رانندگی کنید! بنابراین احتمال اینکه بخشی از مسیر را اشتباه بروید وجود دارد. حال اگر مسیریاب به محض اینکه خطا رفتید، هشدار دهد، خیلی سریع متوجه میشوید و میتوانید دوباره به مسیر درست برگردید یا دست کم مسیر جایگزین برای رسیدن به مقصد را پیدا کنید. KPIها نقش یک هشدار مسیریاب را برای سازمان ایفا میکنند.
در این مقاله ابتدا بررسی میکنیم که KPI چیست و بعد از آن به سراغ آموزش کاربردی تعیین شاخصهای عملکرد برای کسب و کار میرویم. بعد از مطالعه مقاله شاخص عملکرد میتوانید سرنخهایی برای سنجش عملکرد در قسمتهای مختلف سازمان ایجاد کنید و متناسب با آنها مجموعه خود را در مسیر صحیح رسیدن به اهداف قرار دهید.
KPI چیست؟
احتمالا زیاد شنیدهاید که اشتباه کردن باعث کسب تجربه میشود. اما برخی از اشتباهات ضررهای مالی و زمانی زیادی به سازمان وارد میکنند. در بسیاری از مواقع ما به راحتی میتوانیم با سنجش آنچه انجام میدهیم، از آنها پیشگیری کنیم. پس بهتر است تا حد امکان از بروز اشتباه جلوگیری کنید؛ اما اگر اشتباه کردید، از آن درس بگیرید!سوال KPI چیست را میتوان با استفاده از نام آن، پاسخ داد. KPIها شاخص سنجش عملکرد هستند و میتوانند هنگام عملکرد اشتباه به ما هشدار بدهند. زمانی که اعضای یک سازمان در مسیر انجام هدفی قرار میگیرند، معمولا فراموش میکنند که دیدگاه کلی هم به روند کاری خود داشته باشند و بررسی کنند که آیا کارهایی که انجام میدهند به آنها در رسیدن به هدف اصلیشان کمک میکند یا خیر. مثل زمانی که در حال بستن دکمههای پیراهنمان هستیم و اگر اشتباه کرده باشیم، تا زمانی که به آخرین دکمه نرسیم، متوجه آن نمیشویم.KPIها به ما کمک میکنند در طول مسیر، درستی آن را چک کنیم و مطمئن شویم کاری که انجام میدهیم در نهایت ما را به نتیجهای که انتظار داریم میرساند.
KPI مخفف چیست؟
KPI مخفف عبارت (Key Performance Indicator) به معنی شاخص کلیدی عملکرد است. در همین عبارت میتوان تمام قسمتهای تعریف KPI را پیدا کرد.
- کلمه Key به معنی کلید یا سرنخی است که به کمک آن میتوانید متوجه شوید با سنجش کدام عملکرد در سازمان میتوانید از درستی مسیر اطمینان حاصل کنید.
- performance به معنی عملکرد است و نشان میدهد که باید در فرآیندهای اجرایی به دنبال این سرنخ باشید، نه در اهداف سازمان یا افراد.
- Indicator نیز به معنی شاخص اندازهگیری است؛ پس کلیدی که انتخاب میکنید، باید قابل اندازهگیری باشد تا به شما نشان دهد تا چه اندازه عملکرد درستی داشتهاید.
بعد از اینکه با مفهوم شاخص عملکرد آشنا شدید، همین که در ذهن داشته باشید KPI مخفف چیست، میتوانید تشخیص دهید آیا یک سرنخ KPI مناسبی برای سازمان شماست یا خیر.
نکاتی درباره تعریف KPI
اکنون میدانید KPI چیست، اما چند نکته مهم در تعریف شاخص کلیدی عملکرد وجود دارد که باید به آنها توجه کنید.نکته اول این است که KPIها شاخص سنجش عملکرد هستند و ارتباطی به نتیجه ندارند. به عنوان مثال اگر یکی از اهداف سازمانی شما افزایش سطح دانش کارمندان باشد. این موضوع یک هدف است و نمیتواند به عنوان شاخص عملکرد مورد استفاده قرار بگیرد. زیرا برای دستیابی به این هدف چند عمل مختلف باید انجام شود؛ شرکت در دورههای آموزشی، صرف زمان برای تمرین، استفاده از آموزشها در محیط کار و… .
هرکدام از عملکردها میتوانند یک KPI داشته باشند. مثلا در نمونه بالا میتوانید از اعضای سازمان تست بگیرید و متوجه شوید که آیا آموزشها در عملکرد کارکنان در محیط کار تأثیر داشته است یا خیر. نتیجه این تست یک شاخص برای ارزیابی عملکرد کارکنان است که مشخص میکند آیا به هدف نهایی نزدیک میشوید یا خیر.
نکته دومی که در پاسخ سوال KPI چیست باید به آن دقت کنید، این است که هر شاخص برای سنجش یک عملکرد کلیدی مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال اگر هدف افزایش فروش باشد، هر روشی که برای دستیابی به این هدف انتخاب میکنید (بازاریابی، تبلیغات، کمپین و…) باید یک KPI منحصر به فرد داشته باشد.
برخی از مدیران در تلاشند از KPIهای مشهور در سازمانشان استفاده کنند. اما به یاد داشته باشید که این شاخصها ممکن است برای همه کسب و کارها کاربرد نداشته باشند. گاهی لازم است خودتان تشخیص دهید برای سازمان شما بهترین KPI چیست.
SMART KPI چیست؟
اگر با هدفگذاری SMART آشنا باشید، همین الان هم میدانید SMART KPI چیست. برخی از کارشناسان میگویند هرکدام از شاخص های کلیدی عملکرد باید SMART باشند؛ اما برخی دیگر میگویند اسمارت بودن برای شاخصها معنایی ندارد و منظور از SMART KPI این است که به کمک شاخص کلیدی عملکرد، اهداف سازمانی را SMART کنید.اما نکته مهم این است که بطن کلام هر دو گروه یکی است و در هر صورت ویژگیهای SMART برای سنجش عملکرد و اهداف سازمان لازم است. در ادامه با بررسی ویژگیهای شاخص اسمارت، متوجه خواهید شد که SMART KPI چیست.
شفاف بودن (Specific)
اگر با هدفگذاری SMART آشنا باشید، همین الان هم میدانید SMART KPI چیست. برخی از کارشناسان میگویند هرکدام از شاخص های کلیدی عملکرد باید SMART باشند؛ اما برخی دیگر میگویند اسمارت بودن برای شاخصها معنایی ندارد و منظور از SMART KPI این است که به کمک شاخص کلیدی عملکرد، اهداف سازمانی را SMART کنید.اما نکته مهم این است که بطن کلام هر دو گروه یکی است و در هر صورت ویژگیهای SMART برای سنجش عملکرد و اهداف سازمان لازم است. در ادامه با بررسی ویژگیهای شاخص اسمارت، متوجه خواهید شد که SMART KPI چیست.
قابل اندازهگیری (Measurable)
پاسخ به سوال SMART KPI چیست را میتوان در همین یک ویژگی خلاصه کرد. شاخصهای عملکرد برای سنجش مورد استفاده قرار میگیرند. پس اگر اطلاعات قابل اندازهگیری نداشته باشند، عملا شما نمیتوانید تحلیل کنید که عملکرد درستی داشتهاید یا خیر.
قابل دستیابی (Achievable)
تناسب KPI با عملکردها در سازمان اهمیت بسیاری دارد. KPI نامناسب هیچ نتیجهای برای کسب و کار شما نخواهد داشت. تصور کنید بخواهیم فاصله بین اصفهان و تهران را با واحد سانتیمتر اندازهگیری کنیم یا طول یک مداد را به واحد کیلومتر بسنجیم! این نوع سنجش، ما را به نتیجهای که انتظار داریم، نمیرساند و تنها صورت مسئله را سختتر میکند. مقیاس KPI باید با اهداف سازمان شما هماهنگ باشد.
مرتبط با سازمان (Relevant)
برخی از مدیران به جای تمرکز روی هدف و پیدا کردن جواب بهترین KPI چیست، از شاخصهای سازمانهای دیگر استفاده میکنند. اما همیشه همه شاخصها برای همه سازمانها مناسب نیستند. حتی ممکن است KPIهای دو سازمان در حوزه کاری مشابه هم مشترک نباشد؛ زیرا اهداف و استراتژیهای سازمانی که دارند، متفاوت است.
زماندار بودن (Time-bound)
شاخصها باید عملکرد شما را در یک بازه زمانی مشخص بسنجند. تصور کنید مسیریاب بلافاصله بعد از اشتباه شدن مسیر، به شما هشدار ندهد و پنج دقیقه بعد صدای هشدار آن را بشنوید. در این زمان شاید نتوانید دوباره راحت به مسیر درست بازگردید. KPIها قرار است از عملکرد اشتباه پیشگیری کنند و باید این کار را در زمانی انجام دهند که فرصت جبران وجود دارد.
ویژگیهای بهترین KPI چیست؟
مدل اسمارت، مشخص کرد پنج مورد از مهمترین ویژگیهای KPI چیست.اما شاخص های کلیدی عملکرد باید ویژگیهای دیگری هم داشته باشند که در ادامه آنها را بیان میکنیم.
- انتخاب صد KPI به صورت همزمان، تنها شما را گیج میکند و متوجه نمیشوید که دقیقا کدام یک را باید اندازهگیری کنید. پس بهتر است تنها برای عملکردهای حیاتی سازمان KPI مشخص کنید. البته تعداد KPI زیاد برای سازمانهای بزرگ، لازم است. به عنوان مثال در سازمانی که ده تیم فعال دارد، ۵۰ شاخص KPI زیاد نیست و هر تیم باید تنها پنج شاخص را ارزیابی کند.
- منبع مشخص برای داده داشته باشند. یعنی بدانید منبع به دست آوردن دادههای مورد نیاز برای سنجش KPI چیست. به عنوان مثال برای سنجش عملکرد آموزشی کارمندان، نمره آزمون آنها منبع شاخص KPI شماست.
- KPI باید روی یک نقطه متمرکز باشد و یک عملکرد را بررسی کند. هیچوقت یک KPI برای دو عملکرد متفاوت مناسب نیست.
- بهترین و بدترین حالت KPI باید مشخص باشد و اعضای سازمان باید بدانند نتیجه رسیدن به بهترین یا بدترین حالت KPI چیست.
- کارمندان باید بدانند اقدامات افزایش دهنده امتیاز شاخص KPI چیست و چگونه میتوانند آن را بهبود دهند.
انواع شاخص های کلیدی عملکرد
انواع شاخص های کلیدی عملکرد بیش از آن چیزی است که بتوانیم آنها را بشماریم. اما بهترین راهکار این است که دستهبندی کلی برای آنها ارائه دهیم. با توجه به این دستهبندی کلی میتوانید عملکردهای مهم موجود در هر دسته را تشخیص دهید و متوجه شوید که بهترین KPI چیست.انواع شاخص های کلیدی عملکرد در یکی از دستههای زیر قرار میگیرند:ورودیها: KPIهای مربوط به منابع و مواد اولیهای که وارد سازمان میشود و در طی فرایندهای سازمانی به محصول نهایی تبدیل خواهد شد. مثل KPI هزینههای سازمانی.
فرآیندها: KPIهای این دسته روی میزان بهینه بودن فرآیندها و کیفیت آنها متمرکز هستند. مثل KPI ضایعات منابع و تولیدات.
خروجیها: شاخصهای این دسته مربوط به محصولات یا خدماتی هستند که از سازمان خارج میشوند و نیاز بازار را تأمین میکنند. مثل KPI نتیجه تست رضایت مشتریان.
پروژهها: برخی از KPIها از فرآیندها خارج میشوند و به عملکرد تیمها در پروژه میپردازند. مثلا مدت زمانی که طول میکشد تا یک پروژه به پایان برسد یا میزان بازدهی تیمها در پروژه، شاخصهایی هستند که روی فرآیند مشخصی تمرکز ندارند و با پروژهها مرتبط هستند.
توصیه ما این است که به جای تمرکز روی تشخیص انواع شاخص های کلیدی عملکرد، به این فکر کنید که بهترین KPI چیست. نیازی نیست حتما بدانید KPI که برای سازمان خود استفاده میکنید، در کدام یک از دستههای بالا قرار دارد. این دستهها تنها برای ایجاد نظم در انواع شاخصها ارائه شدند.
با مثال متوجه میشویم مفهوم KPI یعنی چه؟
برای درک بهتر اینکه KPI چیست و چه انواعی دارد، در ادامه به برخی از متداولترین شاخصها که برای اکثر سازمانها کاربرد دارند، اشاره کردهایم.
- شاخص سنجش نتایج پیشبینی شده نسبت به آنچه به دست آمده
- شاخص سنجش منابع استفاده شده نسبت به نتایج به دست آمده
- شاخص سنجش بهرهوری
- شاخص سنجش کیفیت
- شاخص سودآوری
- شاخص رقابت و مزیتهای رقابتی
- شاخص رضایت مشتریان
- شاخص گردش موجودی و حجم معاملات
- شاخص زمان بازار یا زمان بین شروع تولید تا عرضه
بهتر است مدیران کسب و کارها بدانند در حوزه دیجیتال مارکتینگ نیز مهمترین موارد در KPI چیست.
- نرخ انگیجمنت
- نرخ ترافیک
- نرخ تبدیل
- رتبه گوگل
- نرخ Impression
- نرخ متوسط بازدید
- نرخ تبدیل
این اطلاعات از منابع مختلفی چون ابزارهای گوگل و… به دست میآیند.
مزایای استفاده از شاخص عملکرد چیست؟
به کمک مثال مسیریاب و تعریف شاخص عملکرد، میتوان متوجه شد اهمیت KPI چیست. سازمانهای امروزی زمان زیادی برای تلف کردن ندارند و در نتیجه نمیتوانند یک مسیر را کامل اشتباه بروند و در انتهای آن متوجه شوند و به مسیر درست بازگردند. زمانی که یک سازمان بدون سنجش عملکرد در حال طی کردن یک مسیر اشتباه است، رقیب او با دانستن اینکه بهترین KPI چیست، مسیر درست را پیدا میکند و از رقابت جلو میافتد.مزیتهای استفاده از شاخص عملکرد درست در سازمان عبارت است از:
- تشخیص عملکرد درست از نادرست در کوتاهترین زمان ممکن
- درک میزان تأثیرگذاری و مفید بودن یک عملکرد در سازمان
- پیدا کردن عملکردهایی که نیاز به اصلاح و بروزرسانی دارند
- بهرهمندی از مقیاس سنجش دقیق برای اینکه بدانیم در مسیر رسیدن به اهداف سازمانی هستیم یا خیر
- عدم نیاز به آزمون و خطای طولانی مدت برای پیدا کردن مسیر بهینه دستیابی به اهداف
چگونه شاخص کلیدی عملکرد کسب و کار خود را پیدا کنیم؟
تا این بخش از مقاله با تمام ویژگیهای تئوری شاخص کلیدی عملکرد آشنا شدید و میدانید KPI چیست. اکنون وارد مباحث کاربردیتر میشویم. در قسمتهای قبل گفتیم که شاخصهای مناسب برای هر سازمان منحصر به فرد هستند و تعداد KPIها نتیجهای جز گیج شدن و از دست رفتن کنترل به دنبال ندارد. اکنون یک سوال مهم وجود دارد؛ در سازمان شما بهترین KPI چیست؟ چگونه باید تشخیص دهید یک شاخص کلیدی عملکرد برای کسب و کارتان مناسب است یا خیر؟با طی کردن روندی که در ادامه آموزش میدهیم، یاد میگیرید چگونه بهترین شاخص کلیدی عملکرد را برای سازمان خود پیدا کنید.
- اهداف سازمانی خود را تعیین کنید. بهتر است هدفگذاری را به روش SMART انجام دهید.
- مشخص کنید برای دستیابی به هرکدام از اهداف سازمانی، چه کارهایی باید انجام دهید. این اقدامات مربوط به کدام بخشهای سازمان است و در چه زمانی باید انجام شود.
- معیارهایی برای سنجش اقدامات مورد نیاز برای دستیابی به اهداف مورد نظر انتخاب کنید و با توجه به آنها KPIهای مناسب را بنویسید. بهتر است هنگام تعیین این معیارها، نیم نگاهی هم به عملکرد گذشته و حال خود بیندازید تا بتوانید آنها را متناسب با توانمندیها و منابع سازمانتان تعیین کنید.
- KPIهای تعیین شده را دستهبندی کنید. اگر تعداد آنها زیاد است، برای هرکدام زمان مشخصی تعیین کنید. همچنین باید مشخص شود که سنجش هر KPI بر عهده کدام یک از تیمهای سازمانی است.
- برخی از KPIها سطوح بالاتر سازمانی را شامل میشوند و عملکردهای کلیتر را بررسی میکنند. بنابراین باید در بلند مدت بررسی شوند. اما برخی KPIها در سطوح پایینتر مورد استفاده قرار میگیرند و به صورت کوتاه مدت ارزیابی میشوند.
مراحل پیادهسازی شاخص های کلیدی عملکرد در سازمان
بعد از انجام تحقیقات لازم و تشخیص اینکه بهترین KPI چیست، مهمترین مرحله را طی کردهاید. اکنون تنها کافی است شاخص های کلیدی عملکرد را وارد سازمان کنید و از کارمندان بخواهید در جهت بهینهسازی این شاخصها و افزایش آنها تلاش کنند.
در جریان گذاشتن اعضای سازمان
همه کارمندان و اعضای تیم مدیریت سازمان باید از KPIهای تعیین شده اطلاع داشته باشند. البته منظور شاخص های مربوط به کار آنهاست؛ به عنوان مثال KPIهای کیفیت محصولات، برای کارمندی که به عنوان طراح سایت در مجموعه فعال است، اهمیت زیادی ندارد. پس با هر گروه از کارمندان درباره KPIهای مربوط به خود و تیمشان صحبت کنید.بهتر است به کارمندان توضیح دهید علت انتخاب هر KPI چیست. آنها حتی میتوانند در بروزرسانی یا انتخاب شاخص های کلیدی عملکرد به شما کمک کنند.
شاخص های کلیدی عملکرد را بسنجید
گاهی اوقات هنگامی که به صورت تئوری KPIها را مینویسید، فکر میکنید برای سازمان مناسب هستند. اما زمانی که نوبت به عمل میرسد، متوجه میشوید که مقیاس این شاخص برای سازمان شما یا عملکرد مورد نظر مناسب نیست. به عنوان مثال اگر عملکرد فروش تلفنی در شرکتی در ماه قبل ۱۰ درصد کاهش داشته است، تعیین KPI افزایش ۳۰ درصدی فروش تلفنی برای ماه بعدی، عاقلانه نیست. چنین شاخصی تنها باعث میشود بازاریابان تلفنی نتوانند به آن دست پیدا کنند و ناامید شوند.
آرام آرام پیش بروید
اگر KPI تعیین شده، مهلت زمانی یک ماهه دارد، نیازی نیست حتما در روز دوم به بیشترین امتیاز برسید! بهتر است به تیمها آموزش دهید برنامهریزی کنند تا در مهلت زمانی تعیین شده شاخص KPI را انجام دهند. آهسته و پیوسته پیشرفت کردن اصل استفاده از KPIها برای دستیابی به اهداف سازمانی است.
KPIها قرار نیست ثابت باقی بمانند
بررسی و بروزرسانی و توسعه شاخص های کلیدی عملکرد یکی از مراحل استفاده از آنهاست. همیشه همه شاخص های کلیدی عملکردی که انتخاب میکنید، کاربردی نیستند. ممکن است برخی از آنها با اهداف شما مناسب نباشند یا برخی دیگر فراتر از توانمندیها یا منابع سازمانی تعیین شده باشند؛ اما در نگاه اول اینطور به نظر نمیرسد. به همین دلیل بعد از استفاده عملی از KPIها باید نتایج به دست آمده را بررسی و با توجه به تحلیلهای انجام شده، شاخصها را بروزرسانی کنید.مدیرانی که به شیوه استراتژیک مدیریت میکنند، از اهمیت انعطافپذیری آگاهند و به خوبی میدانند که گاهی ممکن است در میانه مسیر استراتژیها و اهداف سازمانی را تغییر دهند تا در نهایت به آنچه میخواهند برسند. بنابراین باید بعد از هر تغییری که در اهداف و استراتژی انجام میدهید، به شاخص های کلیدی عملکرد هم توجه داشته باشید و بررسی کنید که تغییر مورد نیاز برای KPI چیست.
گزارش KPI چیست؟
گزارش KPI آخرین نکتهای است که باید درباره شاخصهای عملکردی بدانید. در گزارشها باید دو فاکتور اساسی را مشخص کنید.
اولین نکتهای که در گزارش KPI بررسی میشود، سنجش عملکرد مربوطه و امتیاز به دست آمده است. یعنی وقتی به پایان بازه زمانی تعیین شده در شاخص کلیدی عملکرد رسیدید، باید مشخص کنید که آیا توانستهاید با توجه به شاخص، عملکرد قابل قبولی داشته باشید یا خیر.
دومین نکتهای که در گزارش KPI باید بررسی شوید، خود شاخص است. باید شاخص کلیدی عملکرد را بررسی کنید تا متوجه شوید آیا همچنان در راستای اهداف سازمانی شماست و عمل کردن مطابق آن میتواند باعث پیشرفت شود یا خیر. به یاد داشته باشید که KPIها تاریخ انقضا دارند و بهترین راه برای پیدا کردن این تاریخ، استفاده از گزارش KPI است.
در صورتی که کاربرد دوم گزارشها را نادیده بگیرید، ممکن است برای مدت زیادی از یک KPI استفاده کنید و با توجه به آن عملکرد خوبی هم داشته باشید، اما عملا هیچ پیشرفتی در سازمان شما حاصل نمیشود. بروزرسانی مداوم شاخصها به اندازه تدوین آنها اهمیت دارد. سعی کنید در بازههای زمانی منظم (هفتگی یا ماهانه) از اجراکنندگان KPIها گزارش دقیق تحویل بگیرید و آنها را جزء به جزء بررسی کنید.
کلام آخر؛ انواع KPI یکی از مهمترین ابزار مدیریتی هستند
در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی کاربردی در پاسخ به سوال KPI چیست، ارائه دهیم. شاید با مطالعه این مقاله تصور کنید تدوین شاخص کلیدی عملکرد و استفاده از آن در سازمان کار سادهای نیست. اما زمانی که به صورت عملی از آن استفاده میکنید، متوجه میشوید به کار بردن آنها به اندازه کار با مسیریاب ساده است.
ابزار مدیریتی یکی از نقاط قوت مدیران حرفهای محسوب میشوند. افرادی که همه چیز را به ذهنشان واگذار نمیکنند و برای بهبود عملکرد خود ابزار مناسب را نیز به کار میبرند. بسیاری از ابزارهای مدیریتی به یک قلم و کاغذ و دانش و تجربه نیاز دارند؛ KPI نیز جزو این دسته است. اگر تاکنون برای سازمان خود شاخص کلیدی عملکرد ایجاد نکردهاید، بهتر است این کار را برای چند بار به کمک یک کوچ یا مشاور انجام دهید یا از الگوها کمک بگیرید. از تدوین شاخصهای اشتباه نترسید و به محض اینکه متوجه اشتباه شدید، آن را بروزرسانی کنید. با تداوم این روند، بعد از مدت کوتاهی میتوانید به راحتی بهترین KPIهای سازمانی را پیدا کنید.
سند تقدیمی فوق توسط “امیرآرمانی ” نگارش و تقدیم شما میگردد .
آژانس تبلیغات آرمانی ،آژانس تبلیغات اهواز